Max von Sydow

-
Jakiś taki czas zarazy. Pusto na placu św Piotra, pusta Wenecja... Aż by się chciało pospacerować, pamiętając, w przypadku Wenecji, o Mannowskich homoerotycznych przepaściach... A niech by mnie i cholera!
Trudno dziś o makaron! O mąkę... I o ręczniki papierowe!
Nie ma się gdzie ukulturalniać, pozostaje dom i książka z domowej biblioteczki... Tedy siedzę w domu...
W tym zawirusowanym zgiełku toczy się życie. I umieranie też, takie zwykłe, nieprzereklamowane...
Mając 90 lat odszedł 8 marca we Francji Max von Sydow. Cudowny szwedzki aktor, którego chyba nikomu nie trzeba przedstawiać. Facet z czasów, kiedy jeszcze kochałem kino. (Bo dziś cała rzecz mnie męczy, duszę się bowiem w tych nawarstwieniach, choć uprzejmie oglądam - bo mój facet jest kinomanem - ale zaraz zapominam... Zabijcie mnie, ale naprawdę nie mam zielonego pojęcia kto w zeszłym roku zdobył Oscara!!)
Max. Z Lund. (Chrystus z Lund.) Pamiętam, że po raz pierwszy znalazłem się w Lund przez pomyłkę... A to jego miasto. I miejsce, gdzie powstawało Strindbergowskie "Inferno".
W swych filmowych kreacjach Max był i Strindbergiem. Ale jego filmową twarz mają i inne skandynawskie osobistości: Fridtjof Nansen, August Salomon Andrée, Knut Hamsun...
Max von Sydow, filmowa osobistość światowego formatu. Aktor, który pracował z legendami. Można tak wymieniać bez końca, ale niech będzie garść: Alf Sjöberg, Ingmar Bergman, Jan Troell, Sven Nykvist (Ach, Bergman - Nykvist - ależ oni kochali się w świetle!! Poezja!), Andriej Konczałowski, Lars von Trier, Krzysztof Zanussi, Bille August, Steven Spielberg, Ridley Scott, Martin Scorsese, David Lynch, Woody Allen...
Światowiec, który dla mnie jednak najbliższy jest w tych skandynawskich wcieleniach. To dla mnie niezapomniany Antonius Block, co gra ze śmiercią w szachy w "Siódmej pieczęci" Ingmara Bergmana. To Karl Oskar z ekranizacji "Emigrantów" Vilhelma Moberga w reżyserii Jana Troella. To i Johan Åkerblom z "Dobrych chęci" Bille Augusta wg scenariusza mistrza Bergmana... No i też Andrée z "Lotu Orła" (Jan Troell) - tej wspaniałej ekranizacji powieści "Podróż napowietrzna pana inżyniera Andrée" mojego ulubionego Pera Olofa Sundmana... I wreszcie ten Hasmsun, mój kochany, zabłąkany pod koniec życia Knut Hamsun... Wspaniały film, też w reżyserii Jana Troella, co jest wypadkową książki Thorkilda Hansena "Processen mod Hamsun" i cudownego dzieła samego Hamsuna "Na zarośniętych ścieżkach"... Per Olov Enquist - ten skandynawski odbrązawiacz - napisał fantastyczny scenariusz, a Max von Sydow zrobił genialną robotę... Myślę, że ten Knut Hamsun był rolą jego życia, ba - jestem tego pewien!!!!!!...
Jest mnóstwo innych filmów, które uczyniły dla mnie Maxa niezapomnianym, ale Hamsun zawsze będzie mi najbliższy...
Hamsun, trochę taki genialny głupiec. Norweg, który Amerykanów uczył pisać. Którego wielbili: Hemingway, Przybyszewski, Mann, Einstein i... Hitler... Hamsun, który zabrnął w jakiś idiotyczny pangermanizm, bez świadomości, ku czemu podążyła obłąkańcza ideologia zrodzona w kraju, który kiedyś tam przyniósł mu sławę...
Knut Hamsun. I jego mało przekonująca mowa przed sądem w Grimstad. W filmie "Hamsun" Jana Troella... I w rzeczywistości. (Całą tę mowę umieścił w swej książce "Na zarośniętych ścieżkach" sam autor wypowiadanych przez aktora słów, bez autoryzacji)...
Jakaś epoka znów się kończy... To nie nadzwyczajne, ale, tak czy owak, robi się smutno w sercu...
Dziękuję, panie von Sydow!!!




Komentarze

  1. Ernest13 marca 2020 05:36

    Umknęła mi ta wiadomość o śmierci MvS. A jeszcze niedawno oglądałem "Pelle zwycięzca"...
    Pamiętam aktorów jak Max, ale współczesnych nie "ogarniam". Ale dobrze mi z tym. :)

    OdpowiedzUsuń
  2. Kiljan Halldórsson13 marca 2020 09:19

    Pelle... No tak, też piękna kreacja, z nominacją do Oscara. Sam film zresztą go zdobył. I Złotą Palmę w Cannes. To było wydarzenie!

    OdpowiedzUsuń
  3. Ernest13 marca 2020 11:14

    Gdy obejrzałem ten film, poszukałem informacji kto grał Pelle. W filmie chłopczyk, a teraz dojrzały kolo…
    A co do Maxa, są tacy aktorzy, że sama twarz wnosi dużą wartość dodaną. To tak jak trochę z innej półki, ale jak widzę, że np. gra Nicolas Cage to mam chęć obejrzeć film. I to są dwa różne przykłady - rzeźbiarz przy twarzy Maxa musiałby się napracować, przy Nicolasa, temat załatwiłby dość szybko. Ale jest jednak jakiś wspólny mianownik który powoduje ekscytację....

    OdpowiedzUsuń
  4. Kiljan Halldórsson14 marca 2020 09:40

    No, dojrzały już kolo, po czterdziestce. Taka to kolej rzeczy - kolo dorosły, a tato filmowy już od pewnej chwili na tamtym świecie...
    No tak, twarz Nicolasa trochę prostsza do wyrzeźbienia... Pamiętam go sprzed lat, film "Ptasiek" Alana Parkera wg prozy Williama Whartona, którym kiedyś tam w licealnych czasach się zaczytywaliśmy. Zaimponował mi wtedy ten Cage, bo sumiennie przygotował się do roli Ala Columbato, dając sobie usunąć jedynkę!!! Miał przeuroczy uśmiech!:))

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Jóhann Sigurjónsson. Fjalla-Eyvindur

-
Obraz
Laxamýri. Æðarfossar. Skjálfandi... Malowniczości, gdzie łososiowa rzeka z komarzego jeziora edredonowym wodospadem umyka do morza, do drżącej zatoki, czemu z oddali przyglądają się błękitne góry... To świat Jóhanna, któremu wypada oddać może głos: Urodziłem się 19 czerwca 1880 roku w dużym gospodarstwie w północnej Islandii, liczącym coś koło dwudziestu dusz. Szeroki strumień, dobrze w łososie zaopatrzony; po obu stronach skały, gdzie miejsce na gniazda znajdowały sobie tysiące edredonów; widok na Atlantyk i klify, gdzie roiło się od morskiego ptactwa; lawowe pola pokryte najniezwyklejszym kwieciem; w oddali niebieszczące się pasmo gór: to była sceneria, teatr dla moich dziecięcych fantazji i miejsce, gdzie powstały moje pierwsze poezje. Gdy miałem czternaście lat, posłano mnie do szkoły w Reykjaviku. Ukończenie jej nie zaspokoiło w pełni moich ambicji i, głodny wiedzy, ruszyłem do Kopenhagi, gdzie postanowiłem studiować weterynarię. Przez trzy lata pracowałem gorliwie, zaliczając
Read more »

Kreml

-
 Dawno już temu jeden poeta po wizycie w Rosji powiedział rozczarowany, że ujrzał ciemność w środku dnia... Od tamtego czasu nic się nie zmieniło, chociaż udawania, że jest inaczej, było co nie miara... A dziś duży, sąsiadujący z nami kraj przekonuje się, co teraz znaczy być osamotnionym, szczególnie gdy ma się obok bandziora, opętanego bandziora, strachliwego, a przez to okrutnego, załganego, anachronicznego... Moskiewski dyktator jawi się na tle dzisiejszych czasów jak oszalały dinozaur... Wydawało nam się, że bombardowania, uliczne strzelaniny, przeganianie niewinnych ludzi z ich domów to na naszym kontynencie już tylko obrazki z przeszłości... Tymczasem... Dwie dekady przymykania oczu, lekkomyślności, geszefcików, gazrurek, niby to europeizowania dzikusa... To dziś pokazuje nam, ile nieszczęścia i ile szczęścia może być tuż obok siebie, po sąsiedzku - wszystko w zależności od tego, jak zostało niegdyś wykorzystane polityczne okienko pogodowe - nam się powiodło i mam nadzieję, że na
Read more »

Moc śnieguły, czyli duszpasterstwo koło lodowca

-
Obraz
Sá sem ekki lifir í skáldskap lifir ekki af hér á jörðinni.                                       Halldór Laxness, Kristnihald undir jökli   W archiwach Morgunblaðið przypadkiem trafiłem na ten zachwycający obrazek sprzed kilku lat. Na tym to przyłapał przyrodę pan Theodór Kr. Þórðarson, policjant z Borgarnes. Wiosenny zmierzch nad Snæfellsjökull. Zdumiewająca gra światła i cieni... Różne obserwowałem tam zorze wieczorne, ale ta ma w sobie coś wyjątkowego. Aż można uwierzyć, że góra ma jakieś tajemne połączenia z Galaktyką i  w ogóle ze wszystkimi nadziemskimi mocami i myślą wszechogarniającą. Niektórzy w to naprawdę wierzą, a te cieniste snopy do nieba tylko mogą w takich przekonaniach rozmarzoną duszę utwierdzić. Snæfell jakby napotkała swe odbicie w przestworzach, z którym nawiązała kontakt...  Chce się zawołać - parafrazując ks. Twardowskiego - Spieszmy się kochać lodowce, tak szybko znikają... Bez lodowców to się część poezji może zawalić...  Snæfellsnes to jeden z najbardziej mal
Read more »

Lokasenna, czyli pyskówka na górze albo kto jest bardziej niemęski

-
Obraz
  Jakieś mi runy mignęły... Ach, to przecież po tęczowym sierpniu w Reykjaviku jeszcze... Tak, tak, bo przy takich okazjach to mi się zawsze pewna boska awantura plącze po głowie... Zaskakująco teatralna rzecz ze stareńkiej staroislandzkiej Eddy... Ale notka jakoś tak tylko roboczo została zasygnalizowana, runicznie...  Dobry brachol Loki, coś jakby z branży, irytująco dla bogów poza szafą. Pochodzenie liche, choć to potomek olbrzyma i boginki, ale właśnie ten układ niezbyt mile jest widziany. Kundlisko więc, gorszy sort, niby przez Najwyższego usynowiony, przyjęty, ale to osobnik ze skazą niezatartą. To moc chaosu, wielość w jednostce, to zamieszanie, z którego jednak wynika jakiś porządek i pozycja sprawcy wszystkich turbulencji - ważna, acz trudna. Nieszczęście i wybawienie. To istota, która też przypieczętowuje koniec wszystkiego, bo jego potomkowie to między innymi potwory - jeden z nich - straszliwy wilk Fenrir - pożre kiedyś słońce... Choć z tego Zmierzchu Bogów wyrośnie nowy św
Read more »

Na nieskończonej. Steinn Steinarr

-
Obraz
Ziemia, ziemia, wrzeszczy pijany grabarz, ziemia, ziemia... Ale głupcy mimo to czekają na ten czerwiec, a także następny... Napisał kiedyś Jan Nowicki... Zatoczyło się koło. Można więc zacząć czekać na ten następny, choć w zaistniałych okolicznościach czekanie na czerwiec następny wydaje się mało rozsądne. Ja w każdym razie mam dość. I za dni jedenaście zmykam na Północ dość daleką. Chcę o tym czerwcu paskudnym zapomnieć. Bez nadziei, że następny będzie bardziej wonny a przyjacielski, wolny od wypalonych na rudo trawników. Więc spadamy, w przepaść? Dawno już temu Stanisław Lem opowiadał, że jemu ludzkość kojarzy się z człowiekiem spadającym z dziesiątego piętra; póki co jest na poziomie piętra piątego, więc wszystko wydaje się w porządku... To było wtedy. A dziś? Spadanie najwyraźniej trwa, tyle że to już jest drugie piętro. I nie ma chyba odwrotu - żadna Pippi nas nie ocali. Spadanie, prosta linia w dół. A miało być o kołach, no, ale w końcu jawi się przecież na horyzoncie powtórkow
Read more »

Arne Garborg. Śmierć

-
Obraz
 Na tym etapie pobytu na Ziemi, na jakim jestem, to już w zasadzie jedynie o tej największej przygodzie życia wypada mi rozmyślać szczególnie intensywnie... I może im szybciej, tym lepiej. Bo mogę być już tylko starszy i coraz bardziej śmieszny... Umrzeć - zawsze powtarzam, że najlepiej zrobić to szybko i z dala od dobrych ludzi... Kiedyś śmierć mnie odwiedziła. Tak wytrwale o niej myślałem, że wdepnęła w trakcie jednej ze swych służbowych wycieczek. Dla beki wystroiła się w habit i wzięła kosę... Chociaż wiem, że ona dobrze wie, czym mnie można zanęcić, tak jak to wiedział Arne Garborg. Naszą rozmowę kiedyś tu odtworzyłem. Oczywiście poszła sobie, ledwie mnie tylko tykając paluszkiem, nonszalancko i z pieszczotliwym politowaniem. Jeszcze nie miała u mnie nic do roboty, a na dodatek wywęszyła podczas swej porannej wizyty, że po nocy czuć mnie było nasieniem... Z punktu widzenia demografii moje starania pozostają bezowocne, niemniej tonąłem w smrodku jak najbardziej afirmującym życie...
Read more »

Breiðfjörð

-
Obraz
Może dziś trochę cmentarnie. Tak w ramach tęsknot za odpoczynkiem i tak wracając jeszcze do Laxnessa i Álfgríma, o którego przycmentarnym dorastaniu noblista napisał w swej "Kronice z Brekkukot"... Od południa Álfgrímur, od północy Garðar... Podobny start, różne scenariusze, a pośrodku cmentarz, ostateczny koniec wszelkiego rodzaju ludzkich istnień... Dziś Hólavallagarður to już szacowne, stare miejsce pochówku, co z biegiem lat zamieniło się w uroczy borealny ogród. Wyspa zieleni, niepokojąco powyginanych drzew i kaminie nad szczątkami... Dawno już wyciszone dramaty, wyleczone bóle, wygasłe tęsknoty... Bo niewygasłe tęsknoty raczej dotyczą tych pochowanych w nowszych miejscach... Już od jakiegoś czasu żyję w narastającej pustce... To pokłosie tego, że zawsze lubiłem przyjaźnić się ze starszymi ode mnie ludźmi. I dziś, choć metrykalnie nie jestem jeszcze jakimś omszałym staruszkiem, czuję się jednak stary, bo jakoś bardziej dotknąłem czasów dawniejszych, prawie że dziadkowych
Read more »

Halldór Laxness. Brekkukotsannáll, czyli tolerancja w torfowej chatce

-
Obraz
  Vitur maður hefur sagt að næst því að missa móður sína sé fátt hollara úngum börnum en missa föður sinn.       Halldór Laxness, Brekkukotsannáll     Jak to powiedział pewien mądry człowiek, dla sierot, co utraciły matkę, szczęściem będzie, jeśli również umrze im ojciec... Dość odważna myśl, którą zaczyna się "Czysty ton", taka kronika z Brekkukot, co opowiada o pewnym chłopcu o imieniu Álfgrímur, które to imię jest takim połączeniem życzeń matki i przyszywanej babki... (wyszło, że to chłopiec, co spędził noc z elfami)... Ot, zjawiła się kiedyś kobieta w przyjaznej ludziom chatce torfowej koło reykjavickiego cmentarza i zostawiła dziecię... Może to i lepiej, gdy przez jednych niechciany, staje się malec rychło chcianym przez innych... Niech idą precz od razu źli rodzice... Taka przyjemna książeczka. O Reykjaviku sprzed stu lat pióra Laxnessa, który postanowił powędrować w realia swego dzieciństwa... Wymyślił sobie takiego podrzutka, a nawet dwóch, i osadził ich po obu stron
Read more »