Stanisław Ciesielczuk. Knut Hamsun

-

 Tak to duchy opiekuńcze przyplątują się od czasu do czasu, by przypominać o pięknie... Niebawem, bo w lutym, minie już siedemdziesiąta rocznica śmierci Knuta Hamsuna, którego duch przyfrunął do mnie wraz z wierszem. Całkiem przypadkiem natknąłem się na tomik poetycki "Wieś pod księżycem" Stanisława Ciesielczuka (1906 - 1945), w nim zaś na utwór "Knut Hamsun". Rzecz dawna, z 1928 roku. Nic to dziwnego, bo ja w dawności lubię chodzić, w czasy z pewnością nie łatwiejsze, ale inne i już przez sita przemijania przesiane... Ostają się złote płatki...

Hamsun żył niemal wiek cały. Gdy umierał w 1952 roku nie był jednak czcigodnym starcem. Wielki pisarz, noblista, na koniec swego życia strasznie sobie zapaskudził papiery, przez co, bywało, ludzie wrzucali mu jego książki przez płot do ogrodu albo palili nimi w piecach i kominkach. W czasie straszliwej próby miał szansę stać się wielkim moralnym autorytetem, a skończył jako skrachowany zdrajca narodu...

Sprawa Hamsuna zawsze będzie dyskutowana, choć już bez emocji. Bo kiedyś emocje, zwłaszcza te nienawistne były ogromne... Pozostał w przeszłości trudny, neurotyczny, doświadczony mocno przez życie człowiek ze swoimi naiwnościami, krnąbrnością, ze swymi wyborami. Pozostały też ślady. Potomkowie. No i dzieła, których szczęśliwie nie odrzucono na dobre. Hamsun powrócił. Hamsun co jakiś czas powraca z taką wręcz młodzieńczą energią. Jest po dziś dzień wydawany i czytany na całym świecie.

Jak odkryłem ten stary wiersz twórcy z międzywojennej "Kwadrygi", to się bardzo wzruszyłem. Hamsun to był taki mój pierwszy wielki przyjaciel z minionych czasów. Po raz pierwszy z jego tekstami zetknąłem się jeszcze w podstawówce, wieki więc temu. W tamtym ponurym dla mnie czasie był tym ważnym przeżyciem -bo lektura jego książek to zawsze przeżycie - przeżyciem odmiennym, dającym prawdziwą radość. Pomagał mi Hamsun odkrywać piękność życia, tego strasznego życia, z jego bezlitosnymi żywiołami. Pomógł mi w tym całym zamęcie życia jakoś się względnie zadomowić, pośród tych moich zagapień, co pachną nieco Dostojewskim, tak bardzo zresztą znaczącym dla samego Hamsuna. I podarował mi też swoje oczy. Tam, daleko, w Nordlandzie, zawsze myślę o nim szczególnie intensywnie, o nim, a może nawet nim samym... Nordland z jego krótkimi jasnymi latami o złotych nocach, kraina, co uformowała znakomitego pisarza, kraina, w której dzieje się "Pan"... Do "Pana" w szczególności nawiązuje wiersz poety z Hrubieszowa... Bardzo uroczy. Aż na sekundę nieco odmłodniałem...

A zatem Knut Hamsun w lirycznej pigułce:

STANISŁAW CIESIELCZUK

Knut Hamsun 

Srogie, srogie jest życie - lecz życie jest piękne.

Jest szczere złoto w sercu - jest miedź w głębi ziemi.

Na środku leśnej drogi wzruszony uklęknę

I pocałuję drogę ustami ciepłemi.

 

Jest miłość, wietrzyk płochy, zwiewny kaprys chwili.

Lecz jest i miłość trwała - jest i miłość taka.

Porucznik Glahn nad Ewą nieżywą się schyli,

I serce mu jak struna zacznie w piersi płakać.

 

Jeśli wiedzieć chcesz, czemu wszystko tak wypadło,

Spytaj pyłu na drodze, spytaj gwiazd na niebie.

Przyjacielu, chodź, wyjmę z kieszeni zwierciadło,

Słońcem na twarz ci chlusnę - i oświecę ciebie.

 

Komentarze

  1. Agnieszka (koczowniczka)20 stycznia 2022 05:05

    Tak, ludzie palili dzieła Hamsuna, poniżali jego twórczość (i do dziś to robią), bo bardzo trudno jest chwalić książki, których autor zachowuje się według nas podle. A wiersz bardzo ładny. Napisany jeszcze w czasach, kiedy noblista nie popadł w niesławę. A więc porucznik Glahn to bohater „Pana”? :)

    OdpowiedzUsuń
  2. Kiljan Halldórsson24 stycznia 2022 05:35

    Tak, Tomasz Glahn, jak i wspomniana tu Ewa to postaci z "Pana".:)

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Jóhann Sigurjónsson. Fjalla-Eyvindur

-
Obraz
Laxamýri. Æðarfossar. Skjálfandi... Malowniczości, gdzie łososiowa rzeka z komarzego jeziora edredonowym wodospadem umyka do morza, do drżącej zatoki, czemu z oddali przyglądają się błękitne góry... To świat Jóhanna, któremu wypada oddać może głos: Urodziłem się 19 czerwca 1880 roku w dużym gospodarstwie w północnej Islandii, liczącym coś koło dwudziestu dusz. Szeroki strumień, dobrze w łososie zaopatrzony; po obu stronach skały, gdzie miejsce na gniazda znajdowały sobie tysiące edredonów; widok na Atlantyk i klify, gdzie roiło się od morskiego ptactwa; lawowe pola pokryte najniezwyklejszym kwieciem; w oddali niebieszczące się pasmo gór: to była sceneria, teatr dla moich dziecięcych fantazji i miejsce, gdzie powstały moje pierwsze poezje. Gdy miałem czternaście lat, posłano mnie do szkoły w Reykjaviku. Ukończenie jej nie zaspokoiło w pełni moich ambicji i, głodny wiedzy, ruszyłem do Kopenhagi, gdzie postanowiłem studiować weterynarię. Przez trzy lata pracowałem gorliwie, zaliczając
Read more »

Kreml

-
 Dawno już temu jeden poeta po wizycie w Rosji powiedział rozczarowany, że ujrzał ciemność w środku dnia... Od tamtego czasu nic się nie zmieniło, chociaż udawania, że jest inaczej, było co nie miara... A dziś duży, sąsiadujący z nami kraj przekonuje się, co teraz znaczy być osamotnionym, szczególnie gdy ma się obok bandziora, opętanego bandziora, strachliwego, a przez to okrutnego, załganego, anachronicznego... Moskiewski dyktator jawi się na tle dzisiejszych czasów jak oszalały dinozaur... Wydawało nam się, że bombardowania, uliczne strzelaniny, przeganianie niewinnych ludzi z ich domów to na naszym kontynencie już tylko obrazki z przeszłości... Tymczasem... Dwie dekady przymykania oczu, lekkomyślności, geszefcików, gazrurek, niby to europeizowania dzikusa... To dziś pokazuje nam, ile nieszczęścia i ile szczęścia może być tuż obok siebie, po sąsiedzku - wszystko w zależności od tego, jak zostało niegdyś wykorzystane polityczne okienko pogodowe - nam się powiodło i mam nadzieję, że na
Read more »

Moc śnieguły, czyli duszpasterstwo koło lodowca

-
Obraz
Sá sem ekki lifir í skáldskap lifir ekki af hér á jörðinni.                                       Halldór Laxness, Kristnihald undir jökli   W archiwach Morgunblaðið przypadkiem trafiłem na ten zachwycający obrazek sprzed kilku lat. Na tym to przyłapał przyrodę pan Theodór Kr. Þórðarson, policjant z Borgarnes. Wiosenny zmierzch nad Snæfellsjökull. Zdumiewająca gra światła i cieni... Różne obserwowałem tam zorze wieczorne, ale ta ma w sobie coś wyjątkowego. Aż można uwierzyć, że góra ma jakieś tajemne połączenia z Galaktyką i  w ogóle ze wszystkimi nadziemskimi mocami i myślą wszechogarniającą. Niektórzy w to naprawdę wierzą, a te cieniste snopy do nieba tylko mogą w takich przekonaniach rozmarzoną duszę utwierdzić. Snæfell jakby napotkała swe odbicie w przestworzach, z którym nawiązała kontakt...  Chce się zawołać - parafrazując ks. Twardowskiego - Spieszmy się kochać lodowce, tak szybko znikają... Bez lodowców to się część poezji może zawalić...  Snæfellsnes to jeden z najbardziej mal
Read more »

Lokasenna, czyli pyskówka na górze albo kto jest bardziej niemęski

-
Obraz
  Jakieś mi runy mignęły... Ach, to przecież po tęczowym sierpniu w Reykjaviku jeszcze... Tak, tak, bo przy takich okazjach to mi się zawsze pewna boska awantura plącze po głowie... Zaskakująco teatralna rzecz ze stareńkiej staroislandzkiej Eddy... Ale notka jakoś tak tylko roboczo została zasygnalizowana, runicznie...  Dobry brachol Loki, coś jakby z branży, irytująco dla bogów poza szafą. Pochodzenie liche, choć to potomek olbrzyma i boginki, ale właśnie ten układ niezbyt mile jest widziany. Kundlisko więc, gorszy sort, niby przez Najwyższego usynowiony, przyjęty, ale to osobnik ze skazą niezatartą. To moc chaosu, wielość w jednostce, to zamieszanie, z którego jednak wynika jakiś porządek i pozycja sprawcy wszystkich turbulencji - ważna, acz trudna. Nieszczęście i wybawienie. To istota, która też przypieczętowuje koniec wszystkiego, bo jego potomkowie to między innymi potwory - jeden z nich - straszliwy wilk Fenrir - pożre kiedyś słońce... Choć z tego Zmierzchu Bogów wyrośnie nowy św
Read more »

Na nieskończonej. Steinn Steinarr

-
Obraz
Ziemia, ziemia, wrzeszczy pijany grabarz, ziemia, ziemia... Ale głupcy mimo to czekają na ten czerwiec, a także następny... Napisał kiedyś Jan Nowicki... Zatoczyło się koło. Można więc zacząć czekać na ten następny, choć w zaistniałych okolicznościach czekanie na czerwiec następny wydaje się mało rozsądne. Ja w każdym razie mam dość. I za dni jedenaście zmykam na Północ dość daleką. Chcę o tym czerwcu paskudnym zapomnieć. Bez nadziei, że następny będzie bardziej wonny a przyjacielski, wolny od wypalonych na rudo trawników. Więc spadamy, w przepaść? Dawno już temu Stanisław Lem opowiadał, że jemu ludzkość kojarzy się z człowiekiem spadającym z dziesiątego piętra; póki co jest na poziomie piętra piątego, więc wszystko wydaje się w porządku... To było wtedy. A dziś? Spadanie najwyraźniej trwa, tyle że to już jest drugie piętro. I nie ma chyba odwrotu - żadna Pippi nas nie ocali. Spadanie, prosta linia w dół. A miało być o kołach, no, ale w końcu jawi się przecież na horyzoncie powtórkow
Read more »

Arne Garborg. Śmierć

-
Obraz
 Na tym etapie pobytu na Ziemi, na jakim jestem, to już w zasadzie jedynie o tej największej przygodzie życia wypada mi rozmyślać szczególnie intensywnie... I może im szybciej, tym lepiej. Bo mogę być już tylko starszy i coraz bardziej śmieszny... Umrzeć - zawsze powtarzam, że najlepiej zrobić to szybko i z dala od dobrych ludzi... Kiedyś śmierć mnie odwiedziła. Tak wytrwale o niej myślałem, że wdepnęła w trakcie jednej ze swych służbowych wycieczek. Dla beki wystroiła się w habit i wzięła kosę... Chociaż wiem, że ona dobrze wie, czym mnie można zanęcić, tak jak to wiedział Arne Garborg. Naszą rozmowę kiedyś tu odtworzyłem. Oczywiście poszła sobie, ledwie mnie tylko tykając paluszkiem, nonszalancko i z pieszczotliwym politowaniem. Jeszcze nie miała u mnie nic do roboty, a na dodatek wywęszyła podczas swej porannej wizyty, że po nocy czuć mnie było nasieniem... Z punktu widzenia demografii moje starania pozostają bezowocne, niemniej tonąłem w smrodku jak najbardziej afirmującym życie...
Read more »

Breiðfjörð

-
Obraz
Może dziś trochę cmentarnie. Tak w ramach tęsknot za odpoczynkiem i tak wracając jeszcze do Laxnessa i Álfgríma, o którego przycmentarnym dorastaniu noblista napisał w swej "Kronice z Brekkukot"... Od południa Álfgrímur, od północy Garðar... Podobny start, różne scenariusze, a pośrodku cmentarz, ostateczny koniec wszelkiego rodzaju ludzkich istnień... Dziś Hólavallagarður to już szacowne, stare miejsce pochówku, co z biegiem lat zamieniło się w uroczy borealny ogród. Wyspa zieleni, niepokojąco powyginanych drzew i kaminie nad szczątkami... Dawno już wyciszone dramaty, wyleczone bóle, wygasłe tęsknoty... Bo niewygasłe tęsknoty raczej dotyczą tych pochowanych w nowszych miejscach... Już od jakiegoś czasu żyję w narastającej pustce... To pokłosie tego, że zawsze lubiłem przyjaźnić się ze starszymi ode mnie ludźmi. I dziś, choć metrykalnie nie jestem jeszcze jakimś omszałym staruszkiem, czuję się jednak stary, bo jakoś bardziej dotknąłem czasów dawniejszych, prawie że dziadkowych
Read more »

Halldór Laxness. Brekkukotsannáll, czyli tolerancja w torfowej chatce

-
Obraz
  Vitur maður hefur sagt að næst því að missa móður sína sé fátt hollara úngum börnum en missa föður sinn.       Halldór Laxness, Brekkukotsannáll     Jak to powiedział pewien mądry człowiek, dla sierot, co utraciły matkę, szczęściem będzie, jeśli również umrze im ojciec... Dość odważna myśl, którą zaczyna się "Czysty ton", taka kronika z Brekkukot, co opowiada o pewnym chłopcu o imieniu Álfgrímur, które to imię jest takim połączeniem życzeń matki i przyszywanej babki... (wyszło, że to chłopiec, co spędził noc z elfami)... Ot, zjawiła się kiedyś kobieta w przyjaznej ludziom chatce torfowej koło reykjavickiego cmentarza i zostawiła dziecię... Może to i lepiej, gdy przez jednych niechciany, staje się malec rychło chcianym przez innych... Niech idą precz od razu źli rodzice... Taka przyjemna książeczka. O Reykjaviku sprzed stu lat pióra Laxnessa, który postanowił powędrować w realia swego dzieciństwa... Wymyślił sobie takiego podrzutka, a nawet dwóch, i osadził ich po obu stron
Read more »